“Ang CLAYGO ato ra nang gipasagdan ug labayan lang
diri sa eskwelahan, pero ug sugdan nato sa atong mga kaugalingon, mamahimo kitang maayong ehemplo sa
uban nga sa simpleng pagpanglimpyo human ’ta magpakabusog, makatabang kita sa mga empleyadong
tiglihok sa pagpanglimpyo . . .”
Nagkadaiyang klase sa mga estudyante ang akong malantawan nga miagi samtang ako nag-ingkib sa init nga pandesal nga giparisan ug kape para pampahupay sa akong kutas nga hapon.
Unya kay nilabay ang pipila ka mga minuto ug namarog ang ubang mga estudyante. Ang mga platong gikan-an ug mga botelya sa tubig nga giimnan, gipasagdan.
Unang mitunob sa atong yutang tabunon ang mga Katsila sa tuig 1521 nga midugay ug tulo ka siglo sa atong nasud. Sa pipila ka tuig nga pagsakop pinaagi sa impluwensya sa Katolisismo, di’ nato masalikway nga kita naulipon sa ilang mga kinaiya.
Kay sila man ang mga mi-astar nga dato sa katong panahona, naihas ‘ta sa ilang mga gipangbuhat, samot na nga uban sa atong kaigsuonang Pilipino kay maoy ilang gidaug-daog mao nang taas kaayo ang atong panglantaw kanila.
Tanang buhat ug lihok, pagpanamit, sa mga gamit ug kabahayan, sa pagkamaampu-on, hangtod sa sakto nga pamatasan atubangan sa kan-anan atong ginasunud.
Diin nakat-unan nato ang paggamit sa kutsara ug tinidor, paghinay-hinay ug hungit sa pagkaon, ug ang saktong paglingkod atubangan sa lamisa.
Ang kultura sa mga Pilipino karon sagul-sagol. Pero dakong bahin sa kultura sa mga Kastila ang nagpabilin. Mao nang hangtod karon, gibitbit kini nato isip basihan sa atong mga lihok kung asa man ‘ta ug dali ‘ta manaway sa mga tawo nga dili makasunud niini.
Apan kita adunay kaugalingong mga buhat sa wala pa miabot ang mga tagalaing dapit sa atong lugar. Sa wala pa nato mailhi ang pagtukod ug balay pinaagi sa paggamit sa bato nga atong makita sa mga museo karung panahona, kawayan ang labing gigamit ug misilbing pundasyon sa atong mga kabalayan miadtong panahona.
Sila mangaon sa babaw nga bahin sa payag. Sa wala pa miabot ang mga plato ug uban pang gamit sa kusina, kita mikaon sa mga dahon sa saging ug magkinamot samtang mihabhab sa buwad pinaresa’g init nga humay.
Kay wala pa man sa ilang huna-huna, ang pagbantay sa mga matagak nga mumho ug sud-an sa salog ug lamisa, ila ra kining pasagdan kay ipapha ra man pinaagi sa mga buslot sa kawayan. Labing importante sa ginapuy-an sauna ang kinaubsang bahin kay didto nato makit-an ang ilang mga binuhing manok nga maoy tigtuhik sa mga matagak nga pagkaon sa babaw.
Ang atong katiguwangan midako sa simple nga palibot ug ilang mga dugo nagpabilin gihapon sa atong mga ugat kay kita ang ilang mga anak ug apong gibinlan sa yutang ilang gigama sa gugma nga wa’y sama.
Samtang ako hapit na mahuman sa pagkaon, akong gilingi ug balik ang akong palibot. Halos tanang su-ok ug lamisa, akong makita ang usa ka karatula nga miingon og CLAYGO. Sumala nila, “Clean as you go.” Buot nga pasabot kita manglimpyo sa atong gikan-an kung mahuman na sa pagkaon.
Apan kini wala gisunod ug gibuhat sa mga mag-kan-anan sa canteen. Ug mubalik ’ta sa panahon kung asa kita mikaton sa Kinatsila, dili ba diay ang konsepto sa CLAYGO nagama gumikan niini?
Kung mulaktod pa g’yud ‘ta sa mi-aging panahona, naa na man daan sa atong mga luho ang pagpasagad sa gikan-an kay diay kita misalig sa mga binuhing miatang sa ubos sa atong balay.
Mabasol ba nato kining mga estudyantiha kung nagdako sila sa niining pamatasan?
Miabot ako niining puntoha kay labing dugay na man kita gipaalam sa bag-ong sistema apan miagi ang pipila na ka buwan ug dili gihapon ’ni masunod. Sanglit pwede natong isipon nga kini tungod sa mga sugilanong atong nasinati nga lisod usbon sa atong kinaiya.
Dili man lalim ug madali-dali ang pag-usab sa atong naandang mga butang, ato kining dalhon sa pagbagtas nato sa tagsa-tagsa natong kinabuhi.
Busa, ang mga gagmay nga nilihukan kay muresulta ug dagkong mga epekto nga dili man gani nato usahay mabantayan.
Sama sa pagpunit sa atong makit-ang basura samtang maglakaw sa kadalanan, pag-alagad sa usa ka tiguwang nga mulabang, o ang pagpanghipos sa mga kinan-an sa lamisa.
Ang CLAYGO ato ra nang gipasagdan ug labayan lang diri sa eskwelahan, pero ug sugdan nato sa atong mga kaugalingon, mamahimo kitang maayong ehemplo sa uban nga sa simpleng pagpanglimpyo human ’ta magpakabusog, makatabang kita sa mga empleyadong tiglihok sa pagpanglimpyo, ug dili lang kana kay kita makatabang pud sa pagmintinar sa kalimpyo sa mga nataran sa atong pinalanggang Southwestern University PHINMA.
Pasidaan unta kanato nga tagaan ug importansya ang atong pagkaon nga dili mag-usik-usik, kay ang matag-usang mumho nga magpabilin sa atong talad, usa ka grasya nga dili unta nato pasagdan.
